WZGÓRZE PACHOŁEK

Jednym z najbardziej charakterystycznych punktów Oliwy jest wznoszące się ponad klasztorem i dolinami Potoku Oliwskiego Wzgórze Pachołek, sięgające wierzchołkiem nieco ponad 100 metrów nad poziom morza.

W XIX i XX wieku Niemcy zaczęli nazywać wzgórze Górą Karola - Karlsberg. Nazwa wiązała się z osobą opata Karola Hohenzollerna, który w 1793 roku pozyskał wzgórze na własność i polecił je zagospodarować, by utworzyć naturalne przedłużenie parku wokół opackiego pałacu. Powstały alejki prowadzące na szczyt wzgórza, gdzie ustawiono, w 1798 roku, pawilon widokowy. 31 maja 1798)na szczyt wzgórza miała wejść pruska królowa Luiza (małżonka Fryderyka Wilhelma III), gdy królewska para zatrzymała się w Gdańsku. Na jej pamiątkę nazwano sąsiadujące z Pachołkiem wzniesienie Górą Luizy - Luisenberg i ustawiono granitowy obelisk ku jej czci. Zbudowany w 1889 roku pomnik wieńczyła podobizna pruskiego orła. Na płycie zaś wyryto cytat z poematu Johanna Wolfganga Goethego:

"Miejsce, gdzie postąpił dobry człowiek
Jest uwiecznione: przez stulecia
Będzie przypominać jego słowa i czyny"
("Torquato Tasso")

Pawilon widokowy na Pachołku - fragment litografii Halsmauera wg rysunku C.G. Ludwiga

Pachołek po śmierci ostatniego opata przeszedł na własność Państwa Pruskiego. Ustawiony na szczycie pawilon z czasem popadł w ruinę. Nie zapomniano jednak o atrakcyjnym punkcie widokowym. W 1882 roku powstała tu murowana wieża widokowa. Wybudowano ją ku czci cesarza Wilhelma I, o czym przypominał wizerunek monarchy umieszczony nad wejściem. Wieża nie przetrwała wojny. W 1945 roku wysadzili ją wycofujący się przed Armią Czerwoną Niemcy.

Wieża widokowa na Pachołku. Zdjęcie z roku 1904(?)

W latach 70-tych XX wieku wzgórze zagospodarowano na nowo. Firma Mostostal wybudowała kilkunastometrową, metalową wieżę z obszerną platformą widokową. Poprowadzono też alejki z podnóża wzniesienia do wieży. Betonowe schody nie najlepiej jednak przetrwały próbę czasu. W 1977 roku wspominany obelisk głoszący chwałę królowej Luizy wykorzystano do upamiętnienia bitwy pod Oliwą w jej 350 rocznicę. Na starym cokole umieszczono płyty z królewskim herbem króla Zygmunta III oraz napis wspominający bitwę.