OPACTWO OLIWSKIE

Opactwo oliwskie istniało od 1186 do 1831 roku.
W roku 1538 sejm polski postanowił, że stanowisko oliwskiego opata (przełożonego konwentu czyli "zgromadzenia klasztornego") może objąć tylko szlachcic.
W roku 1587 postanowiono, że opaci oliwscy będą wybierani przez biskupów.
W roku 1736 król August III zgodził się na wolny wybór opata, ale w praktyce dotyczyło to juz tylko wyboru opata Rybińskiego, gdyż w 1772 w wyniku I rozbioru Polski Oliwa znalazła się w obrębie państwa pruskiego. Ostatni dwaj opaci byli mianowani przez króla pruskiego, który w roku 1831 skasował opactwo.
OPACI OLIWSCY
PRZEOROWIE OLIWSCY

PARAFIA W OLIWIE

Parafia w Oliwie być może istniała już przed założeniem klasztoru cysterskiego (1186 r.). Jeżeli tak było w istocie, to rolę kościoła parafialnego przejął kościół klasztorny. Około roku 1300 cystersi zbudowali drugi kościół (pod wezwaniem św. Jakuba) właśnie dla parafii terytorialnej.
Po zlikwidowaniu klasztoru (1831 r.) utworzono parafię katolicką z siedzibą w kościele poklasztornym (obecnie - Archikatedra), a kościół św. Jakuba stał się kościołem parafii ewangelickiej (od 1834).
PROBOSZCZOWIE KATOLICCY W OLIWIE

W XX wieku gmina ewangelicka zbudowała nowy kościół, do którego przeniosła siedzibę parafii. Kościół ten został w roku 1945 przejęty przez powracających do Oliwy cystersów i obecnie jest kościołem parafialnym (pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Korony Polskiej).
Od roku 1945 ewangelicy ponownie korzystali z kościoła p.w. św. Jakuba - aż do czasu ich wysiedlenia z Gdańska.
PROBOSZCZOWIE EWANGELICCY W OLIWIE

PRZYNALEŻNOŚĆ DIECEZJALNA

Oliwa i Gdańsk do roku 1818 należały do diecezji włocławskiej czyli kujawskiej (od XIII wieku - kujawsko-pomorskiej), a ściślej do archidiakonatu pomorskiego tej diecezji. Archidiakonat ten kilkakrotnie próbowano usamodzielnić w dużej mierze z powodów politycznych.
BISKUPI KUJAWSCY (KUJAWSKO-POMORSCY) DO 1818
OFICJAŁOWIE POMORSCY I GDAŃSCY

W 1765 roku utworzono sufraganię terytorialną w archidiakonacie pomorskim z siedzibą w Gdańsku.
W praktyce ustanowiono tylko trzech biskupów sufraganów pomorskich, gdyż rząd pruski po II rozbiorze Polski (1793) zlikwidował sufraganię.

• Cyprian Kazimierz Wolicki - biskup sufragan pomorski (1765-1775)
• Maciej Garnysz - biskup sufragan pomorski (1775-1781)
• Ludwik Stanisław Górski - biskup sufragan pomorski (nominalnie od 1781)

W roku 1818 powstał nieżależny od Włocławka pomorski wikariat apostolski.

• Stanisław Rosołkiewicz - wikariusz apostolski (1818-1821)

W roku 1821 wikariat apostolski Pomorza przyłączono do diecezji chełmińskiej.

• Ignacy Stanisław Mathy (1824-1832)
• Anastazy Sedlag (1834-1856)
• Jan Nepomucen Marwicz (1857-1886)
• Leon Redner (1886-1898)
• Augustyn Rosentreter (1899-)

DIECEZJA GDAŃSKA

W roku 1922 wyłączono obszar Wolnego Miasta Gdańska spod jurysdykcji innych biskupów i ustanowiona administratora apostolskiego.
W roku 1925 powstała diecezja gdańska z siedzibą biskupa w Oliwie obejmująca Wolne Miasto Gdańsk.
W roku 1992 diecezja gdańska podniesiona do rangi archidiecezji. Zostały też zmienione jej granice.

ADMINISTRATORZY I BISKUPI W OLIWIE
REKTORZY SEMINARIUM DUCHOWNEGO W OLIWIE

BIBLIOGRAFIA

• CHODYŃSKI Stanisław, Biskupi sufragani włocławscy, Włocławek 1906.
• CZAPLEWSKI Paweł, Wykaz oficjałów gdańskich i pomorskich od 1476-1824, [w] Rocznik Towarzystwa Naukowego w Torumiu 1912, s.1-128.
• Diecezja Chełmińska. Zarys historyczno-statystyczny, Pelplin 1928.
• DĄBROWSKI Kazimierz, Opactwo cystersów w Oliwie od XII do XVI wieku, Gdańsk 1975.
• Historia Gdańska, pod red. Edmunnda Cieślaka, Gdańsk 1978-1999.
• IWICKI Zygmunt, Oliva. Führer durch die Kathedrale und das ehemalige Kloster, Dülmen 1994.
• IWICKI Zygmunt, Kronika parafii (katedralnej) w Oliwie (1904-1945), Gdańsk 1999.
• IWICKI Zygmunt, O błędach w publikacjach Jerzego Sampa i o metodzie jego pracy [w:] Tytuł. Pismo literacko-artystyczne, 3/4b, 1995, s.404nn.
• MAMUSZKA Franciszek, Oliwa. Okruchy z dziejów, zabytki, Gdańsk 1985.
• NIESIECKI Kacper, Herbarz polski
• Spisy członków konwentów zakonnych z Pomorza Gdańskiego do 1309 roku, oprac Dariusz A. Dekański, Gdańsk.