DO ROKU 1308
Księstwo Pomorskie
KRÓLESTWO
POLSKIE
|
W XII (a i w XIII) wieku polscy rycerze nie używali jeszcze herbów w późniejszym rozumieniu tego słowa. Stosowali natomiast znaki rozpoznawcze, często oddzielne dla każdego z nich, nie zaś wspólne dla całych rodów jak zostało przyjęte w polskiej heraldyce.
Książęta i namiestnicy używali ponadto pieczęci najczęściej przedstawiających pieszą lub siedzącą na koniu postać z tarczą. Oczywiście były też inne warianty.
Najstarsza z pieczęci władców Pomorza jaka dotrwała do naszych czasów przedstawia Mściwoja I trzymającego miecz i tarczę w rękach.
Świętopełek najpierw używa podobnej, ale od czasu ogłoszenia Pomorza niezależnym księstwem używa dostojniejszych - przedstawiających go na koniu. Wtedy też na jego pieczęciach i monetach pojawia się znak lilii, który staje się prywatnym godłem księcia.
Brat Świętopełka - Sambor II początkowo też używa na pieczęciach znaku lilii, ale skłócony z bratem sięga, zapewne pod wpływem książąt Pomorza Zachodniego, po wizerunek gryfa.
Lilia |
Gryf
|
Mściwój II - ostatni książę pomorski nie jest konsekwentny w stosowaniu znaków. Na jego pieczęciach stojąca postać trzyma tarczę z orłem natomiast jeździec - tarczę z lwem. To zapewne efekt zbliżenia z Wielkopolską - książęta wielkopolscy używali przez pewien czas wizerunku lwa jako godła rodowego, ale ostatecznie zdecydowali się pozostać przy białym orle.
Od czasów Przemysła II - księcia Wielkopolski i Pomorza, a potem króla Polski, znak srebrnego orła na czerwonej tarczy staje się herbem państwowym. Używają tego znaku kolejni królowie Polski: Władysław Łokietek oraz Wacławowie czescy, choć wszyscy stosują go obok swoich herbów - "połulwa-połuorła" księstwa kujawskiego (Łokietek) i czeskiego lwa (Wacław II i Wacław III).
|
|
|
|
Kiedy w 1308 roku władzę nad Pomorzem Gdańskim zdobywają Krzyżacy pojawiają się też nowe - zakonne - symbole. Herb Zakonu Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego i jednocześnie Państwa Zakonnego przedstawia czarny krzyż na srebrnym (białym) tle.
W herbie Wielkiego Mistrza Zakonu, który w tych wiekach ma swoją siedzibę w Malborku, na czarnym krzyżu znajduje się jeszcze złoty krzyż o końcach ramion w kształcie lilii. Na tym podwojonym krzyżu umieszczono złotą tarczę z czarnym orłem.
Herb
Zakonu |
Herb
Wielkiego
Mistrza |
Także za panowania krzyżackiego pojawia się herb miasta Gdańska przedstawiający dwa srebrne krzyże na czerwonej tarczy.
 Herb Gdańska |
|
|
|
|
W 1454 roku król Polski Kazimierz Jagiellończyk włączył część Prus do Rzeczpospolitej (Inkorporacja Prus została potwierdzona w traktacie pokojowym z 1466 roku). Wtedy też pojawił się herb królewskiej części Prus czyli Prus Królewskich. Herb ten przedstawiał czarnego orła (z herbu Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego) z koroną na szyi (udostojnienie herbu) i ze zbrojną ręką wystającą znad prawego skrzydła (element wzięty z "Pogoni" - herbu Jagiellonów). Oczywiście nadrzędnymi znakami stały się królewskie herby Rzeczpospolitej i Korony (Królestwa Polskiego).
Na Prusy Królewskie składały się ziemie biskupstwa warmińskiego oraz województwo malborskie, chełmińskie i najbardziej nas interesujące województwo pomorskie do którego należała Oliwa.
Wbrew powszechnej opinii województwo pomorskie nie używało herbu z czerwonym gryfem na srebrnym tle, lecz używało tego samego herbu, co całe Prusy Królewskie - Orła Mieczowego.
 Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Królestwo
Polskie |
Prusy
Królewskie |
Zmienił się też herb Gdańska, który został w 1457 roku udostojniony królewską koroną umieszczoną nad krzyżami kawalerskimi.
 Herb Gdańska zmieniony przez króla Kazimierza Jagiellończyka
|
|
1772/1793-1807
KRÓLESTWO
PRUS
Prusy Zachodnie
|
W 1772 roku miał miejsce pierwszy rozbiór Polski. W jego wyniku Oliwa znalazła się w zasięgu państwa pruskiego. Gdańsk, odcięty przez zaborcę od Rzeczpospolitej bronił swej niezależności do roku 1793 kiedy także został właczony do Prus.
Na Pomorzu Gdańskim pojawiły się nowy herb dominujący - herb Królestwa Prus przedstawiający czarnego orła ze złotymi literami FR (Fryderyk Król - łacińskie Rex) na piersi.
 Herb Królestwa Prus (1772/1793-1807)
|
|
1807-1815
WOLNE
MIASTO
GDAŃSK
|
W wyniku wojen napoleońskich powstało Wolne Miasto Gdańsk jako niezależny twór państwowy oficjalnie pozostający pod kuratelą króla Saksonii (będącego jednocześnie księciem warszawskim) oraz króla Prus, a w rzeczywistości kontrolowany przez Francję Napoleona. Herb Gdańska stał się też herbem Wolnego Miasta, w którego obrębie znalazła się także Oliwa. Natomiast na słupach granicznych umieszczane były jeszcze herby Prus, Saksonii i cesarza Napoleona.
Wolne Miasto Gdańsk (1807-1815)
Królestwo Prus |
Saksonia |
Cesarz Napoleon |
|
|
1815-1920
KRÓLESTWO
PRUS
CESARSTWO
NIEMIECKIE
Prusy Zachodnie
|
Po upadku Napoleona i po Kongresie Wiedeńskim Gdańsk został ponownie włączony do Królestwa Prus.
Kraje Rzeszy Niemieckiej zostały zjednoczone pod berłem Hohenzollernów (dynastii pruskiej) - w 1871 roku powstało Cesarstwo Niemieckie. Cesarz Niemiec zachował tytuła króla Prus, co uwidoczniło się między innymi w herbie cesarskim przedstawiającym czarnego orła w cesarskiej koronie, na piersi którego znajdowała się tarcza z pruskim orłem, także z tarczą herbową na piersi. Na najmniejszej tarczy umieszczona była czarno-biała szachownica - herb Hohenzollernów.
Herb Królestwa Prus (1815-)
 Herb Cesarstwa niemieckiego (1871-1918)
Pokrywająca sie w większości z dawnymi Prusami Królewskimi prowincja Prusy Zachodnie zachowała też dawny herb przedstawiający orła mieczowego.
Herb prowincji Prusy Zachodnie
W 1918 roku monarchia została zniesiona a państwo niemieckie stało się republiką - tzw. Repubką Weimarską.
 Herb Republiki Weimarskiej
|
|
1920-1939
WOLNE
MIASTO
GDAŃSK
|
W 1920 roku powstało Wolne Miasto Gdańsk jako terytorium pozostające pod kuratelą Ligi Narodów.
Herb Wolnego Miasta był powtórzeniem herbu miejskiego.
Oliwa znalazła się w granicach Wolnego Miasta razem z innymi miejscowościami położonymi wokół Gdańska. W 1926 roku Oliwa została przyłączona do Gdańska stając się jego dzielnicą.
Herb Wolnego Miasta Gdańska (1919-1939)
|
|
1939-1945
III RZESZA
Okręg Rzeszy
Gdańsk - Prusy
Zachodnie
|
W 1939 roku hitlerowskie Niemcy włączyły Wolne Miasto Gdańsk do Trzeciej Rzeszy i utworzyły okręg Danzig-Westpreussen (Gdańsk-Prusy Zachodnie). W czasach panowania Hitlera używano wyłącznie herbów państwowych, choć oczywiście nie zniesiono herbów miejskich.
 Herb Trzeciej Rzeszy (1939-1945)
|
|
PO 1945
PRL
RZECZPOSPOLITA
POLSKA
|
Po II wojnie światowej Gdańsk znalazł się w granicach państwa polskiego.
Nadrzędnym herbem stał się Orzeł Biały najpierw bez korony (w wersji komunistycznej jako herb PRL) a od roku 1990 w koronie. (Więcej na temat zmian wizerunku Orła na stronie poświęconej herbom Polski)
 Herb Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (1945-1989)
 Herb Rzeczpospolitej Polskiej (od 1989)
Duże znaczenie uzyskał także Gryf jako herb Pomorza. Pojawiały się różne jego wersje (na przykład gryf trzymający w szponach herb Polski), ale ostatecznie przewagę uzyskała wersja kaszubska: czarny gryf na złotym tle - lansowany jako herb Kaszub i Pomorza. Zupełnie zaś zniknął ze świadomości mieszkańców Pomorza Gdańskiego (nad czym osobiście ubolewam) orzeł mieczowy zdobiący większość bram miejskich w Gdańsku będący znakiem ściśle związanym z przyłączeniem Gdańska do Polski.
 Herb Kaszub i województwa gdańskiego (1990-1999)
Nieustannie natomiast zyskuje na popularności herb miejski Gdańska. W czasach PRL-u przybierał on różne, dziwne z punktu widzenia heraldyki, formy. W 1996 roku rysunek herbu został poprawiony. Poprawiony też został rysunek herbu wielkiego przedstawiający dwa złote lwy trzymające tarczę z herbem małym Gdańska nad wstęgą z zawołaniem miasta: Nec temere nec timide (Bez strachu, ale z rozwagą).
 Herb wielki Gdańska (wersja obowiązująca od 1996) - powiększ
 Herb województwa pomorskiego (wzór przyjęty w 2002 roku)
Więcej o herbach terytorialnych na stronie poświęconej właśnie temu tematowi.
|
